از نامۀ پارسی ــ بازتایپ و ارسال از: آرمان
۱۰ می ۲۰۲۲
در بارۀ برخی از مسائل انقلاب دموکراتیک
(۱۰)
«از انتقاد نهراسید. هیچ چیز بدون انتقاد حرکت نخواهد کرد.»
«ستالین»
توضیحات:
ا۔ " دموکراسی یعنی تساوی...، ولی دموکراسی یعنی فقط تساوی صوری"، لنین: دولت و انقلاب، مجموعۀ آثار به زبان المانی، جلد ٢۵، صفحۀ ۴٨۶. تمام نقل قول های مستقیم و غیر مستقیم این مقاله از مارکس، انگلس و لنین از متن المانی اخذ شده است.
۲ـ به قول لنين، ماركس مفهوم خلق را برای نامیدن عناصری به کار می برد که قادر باشند انقلاب را آخر برسانند. " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی در انقلاب روس "، ج ۹، ص ١٢۴. خلق مفهومی است تاریخی، ترکیب آن در مراحل انقلاب تغییر می کند. "... همراه با رشد انقلاب و توسعۀ وظایف آن، ترکیب طبقات و عناصر خلقی هم... که قادر به شرکت در مبارزه برای اجرای این وظایف هستند"، تغییر می کند.
۳ـ دموکراسی بورژوائی... مسأله تساوی را به طور صوری و انتزاعی مطرح می کند. دموکراسی بورژوائی در زیر ظاهر تساوی شخصیت انسانی، تساوی صوری مالکان و پرولتاریا، استثمار کنندگان و استثمار شوندگان را اعلام می کند و بدین طريق عظيم ترین حقه ها را به طبقات ستمدیده می زند. ایدۀ تساوی که خود انعکاس روابط تولیدی کالائی است، به مثابۀ تساوی ادعائی مطلق شخصیت انسانی تبدیل به وسیلۀ مبارزه علیه انهدام طبقات می شود. ولی معنای واقعی تساوی فقط در آن است که انهدام طبقات مطالبه بشود. لنین: طرح اولیۀ تز های مسالۀ ملی و مستعمراتی، ج ۳۱، ص ۱۳۳.
۴ـ لنين: " در بارۀ یک کاریکاتور مارکسیسم "، ج ۲۳، ص ۵١؛ " دولت و انقلاب "، ج ٢۵، ص.۴۶9
۵ - " لغو دولت یعنی لغو دموکراسی و مرگ دولت یعنی مرگ دموکراسی "، لنین: " دولت و انقلاب "، ج ٢۵، ص ۶٩
۶۔ مارکس: " جنگ داخلی در فرانسه "، از منتخبات آثار مارکس وانگلس، ج ۱ ص، ۴۵٧.
۷ـ لنين: " دولت و انقلاب "، ج ٢۵، ص ۴۶٩.
۸ـ " دیکتاتوری حتماً به معناى لغـو دموکراسی برای طبقه ای که دیکتاتوری را بر دیگر طبقات اِعمال می کند، نیست. ولی او حتماً به معنای حذف دموکراسی ( و یا تحدید شدید آن که خود نوعی حذف است ) برای طبقه ای است که دیکتاتوری بر او اعمال می شود. " لنين: " انقلاب پرولتاریائی و کائوتسکی مرتد "، ج ٢۵ ص ۴۶۹.
۹ـ همانجا
۱۰- " استبداد مطلق ( ابسولوتیسم، سلطنت نامحدود ) نوعی حکومت است که در آن عالی ترین قدرت کلاً و تماماً ( نامحدود ) متعلق به تزار است ". لنين: " حرکتی عقب گرا در سوسیال دموکراسی روسیه "، ج ۴، ص ٢۵٨. البته استبداد مطلق به هیچ وجه به این معنی نیست که این فرم حکومت عاری از تعلقات طبقاتی است، فقط در خدمت یک فرد و یا همه جامعه است. در این باره رجوع شود به لنین: " برنامۀ ما "، ج ۴، ص ۲۰۷.
۱۱- اشتاند "Stand"( موقعيت اجتماعی- شغلی، رتبه، وضع، موقعيت...) به عبارتی به معنای طبقه در دوره های ماقبل بورژوائی و به خصوص فئودالی اروپاست. اشتاند ها بر خلاف طبقات دورۀ بورژوائی دارای حدود و ثغور عرفی و یا قانونی معین هستند، بعضی را رسماً و به طور حقوقی بر دیگران حق برتر است و بعضی را حق مادون. یکی از اهداف دموکراسی بورژوائی لغو امتیازات اشتاندی است. به جای آن، البته امتيازات طبقاتی قرار می گیرند، ولی امتیازات طبقاتی در دورۀ بورژوائی دیگر توجیه حقوقی ندارند، بلکه صرفاً متکی به موضع مختلف طبقات در رابطه با مناسبات تولیدی هستند. رجوع شود به مارکس و انگلس: " مانیفست حزب کمونیست "، مجموعۀ آثار، ج ۴، ص ۴۶٢، همین طور به " ایدئولوژی المانی "، ج ۳، ص ۶٢، ٧۵، همین طور به " فقر فلسفه "، ج ۴، ص ۴۶٢.
۱۲ـ لنین " دولت و انقلاب "، ج ٢۵، ص ۴٠٩
۱۳ـ لنين " وظایف پرولتاریا در انقلاب ما "، ج ٢۴، ص ۵١.
١۴ـ لنين " دولت و انقلاب "، ج ٢۵، ص ۴٧۴.
١۵ـ همانجا، ص ۴۷۵.
١۶ - لنين " انترناسیونال سوم و مقام آن در تاریخ "، ج ۲۹، ص ۳۰۰.
۱۷ـ همانجا، ص ۴۷۵.
۱۸ - لنین انقلاب پرولتاریائی و کائوتسکی مرتد " ج ۲۸، ص ۰۹۷
۱۹- در بارۀ بناپارتیسم رجوع شود به انگلس " مسألۀ مسکن "، مجموعۀ آثار مارکس و انگلس، ج ۱۸، ص ٢۵٨ و " منشاء خانواده "، مالکیت خصوصی و دولت"، همانجا، جلد ۲۱، ص ۱۶۶، " مقدمه بر جنگ های دهقانی در المان "، همانجا، ج ۷، ص ۵٣٨، و ترجمۀ فارسی ص ۱۳،۱۲
۲۰۔ لنین " دولت و انقلاب " , ج ٢۵، ص۶ ۴٧.
۲۱۔ لنین " اولین کنگرۀ انترناسیونال کمونیستی "، ج ۲۸، ص ۴٧٨
۲۲ـ مـاركـس " مبارزات طبقاتی در فرانسه "، منتخب آثـار، ص ۲۰۲.
۲۳ـ لنین " دولت و انقلاب "، ج ٢۵ص ۴٠١ و ۴٣١.
٢۴ـ همانجا، ص ۴٠٩.
٢۵ـ همانجا، ص ۴۷۷.
٢۶۔ انگلس " تکامل سوسیالیسم از تخیل به علم " منتخب آثار، ج ۲، ص ۱۳۹.
۲۷۔ مارکس " انتقاد بر برنامۀ گوتا "، منتخب آثار، ج ۲، ص ٢۵.
۲۸- " تا به حال همه انقلاب ها منتج به تغییر یک حکومت طبقۀ معین به وسیلۀ یکی دیگر شده اند. مارکس: " مبارزات طبقاتی در فرانسه "، منتخب آثـار، ج ۱، ۱۰۹.
انتقال "قدرت دولتی از دست یک طبقه به دست طبقۀ دیگر اولین، مهم ترین و اساسی ترین نشانۀ یک انقلاب است، هم به معنای دقیق علمی و هم به معنای سیاسی - عملی این مفهوم ". لنين: " نامه هائی در بارۀ تاکتیک "، ج ٢۴، ص ٢۶.
۲۹- " تاریخ، دموکراسی بورژوائی را که جانشین فئودالیسم و دموکراسی پرولتاریائی را که جانشین دموکراسی بورژوائی است، می شناسد. " لنین: " انقلاب پرولتاریائی و کائوتسکی مرتد. "، ج ۲۸، ص ٢۴١.
۳۰- لنين: " مسألۀ ارضی و نیرو های انقلاب "، ج ۱۲، ص ۳۲۰ .
۳۱ـ لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۱۱۴
۳۲۔ مارکس و انگلس: " مانیفست حزب کمونیست " منتخب آثار، ج ۱، ص ۳۷.
۳۳۔ انگلس: " تکامل سوسیالیسم..."، آثار، ج ۲، ص ۱۰۸.
٣۵- مارکس: " هجدهم برومر لوئی بناپارت "، منتخب آثار، ج۱، ص ۲۳۷.
٣۶۔ انگلس: " مقدمۀ به مبارزات طبقاتی در فرانسه "، ج ۱، ص ۲۳۷ .
۳۷ـ همانجا.
۳۸۔ " بیرون کشیدن، پاسخی برای وسائل کنکرت انقلاب بورژوائی روسیۀ دهۀ اول قرن بیست از درون مفهوم عام انقلاب بورژوائی به معنای دقیق کلمه یعنی پائین آوردن مارکسیسم به سطح لیبرالیسم "، لنين: " مسائل اصولی مبارزۀ انتخاباتی "، ج ۱۷، ص ۴٠٢.
۳۹ـ همانجا.
۳۹ـ لنین: " در بارۀ حقایقی که قدیمی، ولی جاودانه نو هستند "، ج ۱۷، ص ۱۹۸
۴۰۔ مرکانتیلیسم سیاست و تئوری اقتصادی دورۀ انباشت اولیه سرمایه بود. اوج آن قرن ۱۷ و نیمۀ اول قرن ۱۹ بود. [مرکانتیلیسم] معتقد به حمایت دولت از اقتصاد و تشویق تجارت خارجی و تمام رشته های تولیدی ای بود که به توسعۀ تجارت خارجی و ایجاد ترازنامه مثبت تجارت خارجی کمک می کردند. حمایت گمرکی و مبارزه با ریا را توصیه می کرد.
۴١۔ مارکس: مقاله ای در روزنامه نوی راینیشه تسايتونگ، ١۵ دسمبر ١٨۴٨، مجموعۀ آثار، ج ۶، ص ۱۰۷ .
۴٢- همانجا.
۴٣۔ جناح انقلابی عناصر بورژوائی متوسط و کوچک، دهقانان و پرولتاریا، متحد در انجمن ژاکوبین ها ( به نام دیری است که در آنجا نشست های خود را بر پا می کردند ). تشکیل دهندۀ حکومت به اصطلاح وحشت سال های۴-۱۷٩٣. روبسپیر و دانتون دو تن از رهبران نامدار این جنبش بودند.
ژاکوبین ها جمهوریخواه، مخالف تقسیم قواء، هوادار تمرکز آنها در مجلس، حق رأی عمومی و مستقیم، حق کار و غیره، بودند.
۴۴ـ لنين: " مسائل اساسی مبارزۀ انتخاباتی "، ج ۱۷، ص ۴٠٢.
۴۵ـ لنين: " زیر پرچم بیگانه "، ج ۲۱، ص ١٢۵.
۴۶ـ همانجا.
۴٧۔ تقید دهقانی را برای وابستگی حقوقی دهقانان به زمین و به فئودال ها می آوریم و تقید صنفی را برای ممانعت های حرفه ئی. اولی به معناى عدم حق دهقانان در ترک زمین و روستا و دومی به معناى عدم امکان انتخاب آزاد صنف و حرفه و دیگر مأموریت های صنفی است.
۴۸ ۔ انگلس: " مقدمۀ چاپ دوم انقلاب دهقانی در المان "، مجموعۀ آثار، ج ۱۶، ص ۳۹۷.
۴۹۔ بحران تجارتی جهانی سال ١٨۴٧ " مادر واقعی انقلاب های فبروری و مارچ بود "، انگلس " مقدمه بر مبارزات طبقاتی در فرانسه "، منتخب آثار، ج ۱، ص ۱۲۷،١٠۶ .
۵۰ ۔ مجموعۀ آثار مارکس و انگلس، ج ۶، ص ١٠۶.
۵١۔ انگلس: " مقدمه به چاپ دوم جنگ دهقانی در المان "، مجموعۀ آثار، ج ۱۶، ص ٣٩۴.
۵٢۔ برای نمونه، می شود از تولید ذغال سنگ صحبت کرد که بین ۱۷۴۸ تا ۱۸۷۱ از ۴/۴ به ۶/۲۹ میلیون تن در سال رسید. یا از استخراج سنگ آهن که در فاصله بین ١٨۴٨ تا ١٨۶٩ از ۷/۰ به ۲/۳ میلیون تن در سال رسید. بین ۱۸۵۰ تا ۱۸۷۰ راه آهن المان از ۵۸۲۲ کیلومتر به ۱۸۵۶۰ كيلومتر توسعه یافت. ریسندگی ها تولید شان را در فاصلۀ ۳۰ سال هفت برابر کردند.
رجوع شود به برند رابل: " تاریخ و مبارزۀ طبقاتی "، ص ١۵٠.
۵٣۔ انگلس: " مقدمه بر چاپ دوم.... " مجموعۀ آثار، ج ۱۶، ص ۳۹۴ .
۵۴ـ همانجا، ص ۳۹۷.
۵۵۔ انگلس: " تکلمه مقدمه ۱۸۷۰ به انقلاب دهقانی در المان "، مجموعۀ آثار، ج ۱۸، ص ۵۱۳ و " مسالۀ مسکن "، مجموعۀ آثار، ج ۱۸، ص ٢۵٨.
۵۶۔ انگلس: " تکلمه مقدمه... "، همانجا، ص ۵۱۳.
۵٧۔ انگلس: " مسالۀ مسکن "، همانجا، ص ٢۵٨.
۵٨ـ لنین: " در بارۀ حقایقی که قدیمی... "، ج ۱۷، ص ۱۱۷.
۵٩ـ مسالۀ جمهوری دموکراتیک در المان را مشکل می توان از مسألۀ سوسیالیسم جدا کرد. لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۷۵.
۶٠- لنين: " رشد سرمایه داری در روسیه "، ج ۳، ص ۵١١.
۶١ـ همانجا، ص ۵١٢.
۶٢ـ همانجا، ص ۱۶۷.
۶٣ـ همانجا، ص ۱۷۱،١۶٨، ۱۸۲،۱۷۹ و غيره.
۶۴ـ همانجا، ص ۱۷۱،١۶٨.
۶۵ـ در صفحۀ ۲۳۱ همانجا می نویسد (۲۰) درصد. لنین آنهائی راهم که صاحب مقدار ناچیزی زمین هستند جز پرولتاریا حساب می کند.
۶۶ـ همانجا، ص ۱۷۱ ( به قول تاریخ مختصر حزب کمونیست شوروی ۵/۱ میلیون خانوار دهقانی متعلق به قشر کولاک ها بودند. متن فارسی، ص ۱۲ ).
۶٧ـ همانجا، ص ١٧۶. دهقانان متوسط صاحب زمین بودند، ولی در اغلب سال ها مجبور بودند برای تأمین حداقل معاش برای بورژوازی ده کار کنند.
۶٨ـ همانجا، ص ۱۸۱ و ۱۸۸.
۶٩ـ همانجا، ص ۱۹۱.
۷۰ـ همانجا، ص ۰۲۱۷
۷۱ـ همانجا، ص ۳۱۷.
۷۲ـ همانجا، ص ۳۱۸.
۷۳۔ کشت غلات بين ١٨٨۴ تا ۱۹۰۵ از ۸/۱۲۵ چتورت ( ۲/۰۹۹۱ هکتولیتر ) به ۵/۳۹۶ چتورت و محصول سیب زمینی به همین فاصله از ۱۷ چ به ۹۳/۹ چتورت رسید.
٧۴ـ همانجا، ص ۵٧۴،۵١٢.
٧۵ـ همانجا، ص ۵٧٢.
٧۶ـ همانجا.
۷۷ـ همانجا، ص ۵٠٢ .
۷۸ـ همانجا، ص ۵۶٩ .
۷۹ـ همانجا، ص ۵٧٢ .
۸۰ " در روسیه تولید کالائی دائماً سریع تر رشد می کند. در این جا به شکل دائماً کامل تری شیوۀ تولید کاپیتالیستی به سیادت می رسد. " لنين: " طرح برنامۀ حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه "، ج ۶، ص ۱۲.
۸۱ ـ " سرمایۀ روسی "، در سال ۱۹۰۷ " شعبه ای است از سرمایه مؤسسات جهانی ای که با صد ها میلیارد روبل عمل می کنند و فرانسه و انگلیس نام دارند "، لنین: " نامه هائی از دور "، ج ۳۲، ص ۳۲۱
٨٢ـ لنين " طرح و توضیح برنامه "، ج ۲، ص ۱۱۰.
٨٣ ـ لنين: " برنامۀ ما "، ج ۴، ص ۲۰۷.
۸۴- لنین: " به فقر روستا "، ج ۶، ص ۳۶۵.
۸۵- لنین: " نامه هائی به اتحادیۀ شمال " ج ۶ ص۱۵۶.
٨۶- لنین در این باره مطالب بسیار زیادی نوشته است. به عنوان نمونه رجوع شود به " پنجمین کنفرانس سرتاسری حزب سوسیال دموکرات طبقه کارگر روسیه "، ج ۱۵، ص ۲۲۰، و " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۷ و ۳۳، ۳۸، ۴۳. " تاريخ مختصر... "، ص ۴۹، ۱۰۱ .
۸۷ـ نخست وزیر و وزیر داخلۀ تزاریسم در سال های ۱۹۰۶ تا ۱۹۱۱. مخصوصاً رفرم ارضی او معروف بود که تقسیم دهقانان به خورده بورژوازی مرفه و عناصر نیمه پرولتاریائی را دنبال می کرد. لنين: " روسیۀ امروز و جنبش کارگری "، ج ۱۹، ص ۲۹ .
۸۸ - در انقلاب فوریه/فبروری کارگران، دهقانان، بورژوازی و متحدین او ( سرمایۀ مالی انگلیس و فرانسه ) علیه تزار بودند. لنین، ج ٢۶، ص ٣۵. لنین بورژوازی روسیه را در جا های مختلف تقسیم می کند به: بورژوازی دموکرات که قاطعانه خواهان تَـقَـضی بقایای فئودالیسم بود، ولی مسألۀ سقوط تزار را مسکوت می گذاشت و بورژوازی لیبرال که با تزاریسم سازش می کرد. رجوع شود به " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۱۳.
٨٩ ـ لنين: " طرح برنامه... "، ج ۶، ص ۱۲ تا ۱۹.
۹۰ـ لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... " ج ۹، ص ۰۹
۹۱ـ همانجا، ص ١۶۴.
۹۲- همانجا، ص ۹.
۹۳ـ همانجا، ص ۴۴،۴۰ و ۷۶ .
٩۴ـ همانجا، ص ۴۴ .
٩۵ـ همانجا، ص ۲۹ .
٩۶ـ همانجا، ص ۲۸.
۹۷ـ همانجا، ص ٣۵.
۹۸- لنين: " وظايف سوسیال دموکراسی روس '، ج ۲، ص ٣٣۴. " حرکتی عقبگرا... "، ج ۴، ص ٢۵٨.
۹۹۔ لنیں: " طرح برنامۀ حزب... "، ج ۶، ص ۱۴.
۱۰۰ـ لنین " طرح یک برنامۀ حزب ما "، ج ۴، ص ۲۳ ۰
۱۰۱ـ لنین: " طرح برنامۀ حزب … "، ج ۶، ص ۱۹.
۱۰۲ـ لنین: " در بارۀ جهت خلقيون به طرف مارکسیسم، " ج ۸، ص ٧۴.
۱۰۳۔ لنين: " سوسیال دموکراسی و دولت انقلابی مؤقتی "، ج ۸، ص ٢۶٩ .
١٠۴ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۵۶ .
١٠۵- لنين: " سه قانون اساسی و یا سه نوع دولت "، ج ۸، ص ۵۶٠ .
١٠۶ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی "، چ ۹، ص ۴۵ .
۱۰۷۔ لنين: " وظایف دموکراتیک پرولتاریای انقلابی "، ج ۸، ص ۵۱۶ .
۱۰۸- لنین: " پیروزی کادت ها و وظایف حزب کارگری "، ج ۱۰، ص ٢۶۶،٢۵۶ .
۱۰۹- لنين: " سه قانون اساسی... "، ج ۸، ص ۵۶٢، " وظایف سوسیال دموکراسی "، ج ۲، ص ۳۴۰ .
۱۱۰ـ لنين: " وظایف دموکراتیک پرولتاریای انقلابی "، ج ۸، ص ۵١۶ .
۱۱۱ـ لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ٣۵ .
۱۱۲- لنين: " سه قانون اساسی... "، ج ٨، ص ۵۶٠ تا ۵۶٢ .
۱۱۳- لنین مجموعه آثار، ج ۱۰، ص ۱۸۸ و ١١۴.
۱۱۴ـ لنين: " تجدید نظر در برنامه ارضی طبقه کارگر "، ج ۱۰، ص ۱۸۸ .
١١۵ـ همانجا، ص ۱۸۴ .
١١۶ـ لنین: کنگرۀ وحدت حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه "، ج ۱۰، ص ۲۸۲ .
۱۱۷ـ همانجا، ص ۲۸۲ .
۱۱۸ـ لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی "، ج ۹، ص ۲۳۳ و ۱۱۹.
۱۱۹ـ همانجا، ص ۲۳۱ .
۱۲۰ـ لنین: " کنگره وحدت... "، ج ۱۰، ص ۲۸۲.
۱۲۱ـ لنین: " مسالۀ ارضی در دوما "، ج ۱۰، ص ۴٢٠ .
۱۲۲ـ لنین: " دیکتاتوری انقلابی... "، ج ۸، ص ٢٩۶ و۱۲۳.
- لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی "، ج ۹، ص ٣۶ .
١٢۴- همانجا، ص ۳۷ ١٢۵.
ـ همانجا.
١٢۶ـ لنين: " طرح برنامه... "، ج ۹، ص ١۴ .
۱۲۷- لنین: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی.. "، ج ۹، ص 1۴ ۱۲۸.
ـ همانجا، ص ۳۷ .
۱۲۹- لنین: " همه برای کار در بخش تغذیه و حمل و نقل به پا خیزیم "، ج ۲۸، ص ۴۵۵و ۱۳۰.
- لنین: " طرح یک برنامه.. "، ج ۴، ص ٢۴٨ .
۱۳۱- لنین: " به فقر ده "، ج ۶، ص ٣٩۶ .
۱۳۲- لنين: " برنامۀ ارضی.. "، ج ۶، ص ١١۴ .
۱۳۳۔ لنین: " حرکتی عقب گرا... "، ج ۴، ص ٢۵٩ .
١٣۴۔ لنين: " دیکتاتوری انقلابی... "، ج ۸، ص ۲۹۱ .
١٣۵- لنين: " وظایف دموکراتیک پرولتاریای... "، ج ۸، ص ۵۱۳ .
١٣۶ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی "، ج ۹، ص ۴ .
۱۳۷ـ همانجا، ص ٧۴ .
۱۳۸۔ لنين: " انقلاب پرولتاریائی و... "، ج ۲۸، ص ۳۱۵ .
۱۳۹ـ لنین: " پنجمین کنفرانس سرتاسری... "، ج ١۵، ص ۳۲۰ .
١۴٠ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۳۷ .
١۴١ـ همانجا.
١۴٢ـ همانجا، ص ٣۶ .
١۴٣ـ لنين: " وظايف سوسیال دموکراسی روس "، ج ۲، ص ٣٣۴ .
١۴۴ـ لنين: " به فقر ده "، ج ۶، ص ۴۱۶ .
١۴۵ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۳۹ .
١۴۶ـ همانجا، ص ٧۵ .
۱۴۷ـ همانجا، ص ۰۱۳
١۴٨- لنين: " نامه به اینس آرماند "، ج ٣۵، ص ٢٢۶ .
١۴٩ـ لنين: " استبداد و پرولتاریا "، ج ۸، ص ۹ .
١۵٠ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ٧۵ .
١۵١ـ لنين: " سوسیالیسم و دهقانان "، ج ۹، ص ٣٠۴.
١۵٢ـ لنین " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ١۵.
١۵٣ـ لنين: " سوسیالیسم خرده بورژوائی و پرولتاریایی "، ج ۹، ص ۴۴۶.
١۵۴ـ لنين: " به فقر ده "، ج ۶، ص ۴١٧ .
١۵۵ـ لنین: " وظایف سوسیال دموکراسی روس "، ج ۲، ص ۳۳۱ .
١۵۶ـ همانجا .
١۵٧ـ همانجا، ص ٣٣۴ .
١۵٨ـ لنين: " مبارزۀ پرولتاریا و برده منشی بورژوازی "، ج ۸، ص ۵۴ .
١۵٩- لنين: " مبارزۀ پرولتاريا و... "، ج ۸، ص ۵۴٢ .
١۶٠ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی "، ج ۹، ص ۶۱ .
١۶١ـ لنين: " طرح یک برنامه... "، ج ۴، ص ٢٣۶ .
١۶٢ـ لنین: " در بارۀ حقایقی که.... "، ج ۷۱، ص ۲۰۰ .
١۶٣ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۹۱، ۱۱۵.
١۶۴۔ " این جا احزاب انقلابی، ادبیات و تشکیلات آنها به طور غیر قابل مقایسه ای از آنچه در سال های ١٨۴٨،۱۷۸۹ و ۱۸۷۱ در اروپا بود، تکامل یافته تر هستند. " لنین: " انقلابی از نوع ۱۷۸۹ یا از نوع ١٨۴٨ ؟ "، ج ۸، ص ۴۴۹ .
١۶۵ـ لنين: " دو تاکتیک سوسیال دموکراسی... "، ج ۹، ص ۶٩ .
١۶۶ـ لنين: " مجادله با مدافعین اکونوميسم "، ج ۵، ص ٣٢۶ .
١۶٧ـ لنين: " بلشویکی و خرده بورژوازی "، ج ۱۲، ص ٣٧۴ .
١۶٨ـ لنين: " قدرت و ضعف انقلاب روسیه "، ج ۱۲، ص ٣۵۵ .
١۶٩ـ لنين: " از خاطرات یک روزنامه نگار "، ج ٢۶، ص ۳۶ .
۱۷۰۔ ایجاد " شوراهای نمایندگان کارگران و سربازان نشان تحقق دیکتاتوری دموکراتیک پرولتاریا و دهقانان " بود. لنین: " نامه هایی در بارۀ تاکتیک "، ج ٢۴، ص ۲۷ .
۱۷۱ـ لنین: " نطقی در بارۀ انقلاب ١٩٠۵ "، ج ۲۳، ص ٢۴۶ و لنین در گزارشی که در بارۀ کنگرۀ سوم نوشته است، می گوید: پرولتاریا در انقلاب ۱۹۰۵ " در رأس نیرو های مبارز انقلاب قرار داشت. " ج ۸، ص ۴٣٣. به قول روزا لوگزامبورگ، در انقلاب ۱۹۰۵ طبقۀ کارگر موضع طبقۀ رهبر را داشت و آن را حفظ کرد. " انقلاب در روسیه "، مجموعۀ آثار، ج ۱ / ۲، ص ۵۱۵.
۱۸۷- همانجا.
۱۸۸- لنین: " طرح اولیه... "، ج ۳۱، ص ۱۳۷.
۱۸۹- لنین: " کنگرۀ دوم... "، ج ۳۱، ص ۲۲۰.
۱۹۰- همانجا ص ۲۳۲.
۱۹۱- لنین: " سخنرانی... "، ج ۳۱، ص ۱۳۷.
۱۹۲- لنین:" نتایج بحث مسألۀ خودمختاری "، ج ۲۲، ص ۳۴۴ و...
پایان